preservatie, conservatie en restauratie
restauratie van charters met zegels, lakzegel
Cores

Boekbinder

Boekbinden

Restauratie


Preservatie - conservatie - restauratie

                Wij adviseren over:
                
- opstellen calamiteitenplannen
                - klimaatbeheersing (vochtigheid, temperatuur)
                - licht
                - (lucht) verontreiniging
                - schoonmaken (depots)
                - contact met agressieve stoffen
                - digitaliseren
                - ...
                Wij maken:
                
- schadedossiers, prioriteitenlijsten
                - zuurvrije- mappen,- omslagen- of dozen
                - zuurvrije fase dozen
                - boekensteunen, boekenkussens, boekenschoenen
                - scanklaar maken voor digitaliseren (verwijderen van nietjes, papierclips,...)
                - ...



                Enkele voorbeelden:
                - droogreinigen
                - verwijderen van plakband
                - vastzetten van losse delen, herstellen van scheuren
                - fixeren van pigmenten
                - ontzuren
                - fythaatbehandeling bij inktvraat
                - behandeling tegen insecten en schimmels
                - ...


        Hierbij zijn verschillende aanpakken mogelijk met betrekking tot de diepgang van de restauratie.
        Tevens werkt men zoveel mogelijk met reversibele (verwijderbaar zonder het object daarbij te         beschadigen) materialen en produkten die zoveel mogelijk lichtecht zijn, niet verouderen en geen         schade toebrengen aan het object zelf.


Er wordt telkens een restauratieverslag geschreven met daarin alle toegepaste behandelingen en gebruikte materialen.

Restauraties en de keuze van behandeling zijn echter nooit eenduidig. Er dienen veel factoren in overweging genomen te worden:
                - Wat wordt gerestaureerd?
                        bv.: een gravure of een notarisakte
                - Met welk doel wordt gerestaureerd?
                        bv.: om tentoon te stellen, om het gewoon te bewaren, om frequent te raadplegen,...
                - Voor wie wordt het gerestaureerd?
                        bv.: voor een museum, voor archief, voor verzamelaar, voor aniekhandelaar

        Over het uiterlijk van objecten wordt in verschillende beroepen en disciplines verschillend gedacht waardoor de aanpak uiteraard ook anders zal zijn.
In het kader van het mogelijke en voor zover er geen afbraak gebeurd aan het object zelf wordt met uw wensen zoveel mogelijk rekening gehouden. Veel is mogelijk, echter niet alles! Er zullen soms compromis gezocht moeten worden.




.


boek met waterschade, beschimmeld boek, boekenrestauratie
papierrestauratie, ouwel, ouwel zegel, oblatenzegel
Vervilt papier, papierrestauratie
ouwel, oblatenzegel, papierrestauratie
Restauratieatelier Dumarey
Stationsstraat 58
B-8460 Oudenburg
GSM 0497 90 19 42
info@papier-restauratie.be
BE 0781 283 233

Disclaimer          Nl    |    Fr     |      www.boekenrestauratie.be     |     Gastenboek     |

restauratie
restauratie
restauratie
restauratie
restauratie
coresatelier</a>, erkend coresatelier, cores, restauratievakman van boeken en archief, restauratievakman van papier, atelier, restauratie, conservatie, boeken, archief, archiefrestauratie, papier, erkend, restauratieatelier, restauratrice, papier, perkament, gravures, kaarten, charters, zuurvrije dozen, ontzuren, archieven, bibliotheken, musea, reversibel, aquarellen, gouaches, West-Vlaanderen, bewaar de bibliotheken, gedrukt erfgoed, geschreven erfgoed, erfgoed bewaarder, archiefstukken, collecties boeken, restauratie, eerstelijnszorg, boeken restauratie, papier restauratie, perkamentrestauratie, zegel, perkamenten band, papieren band, boeken ehbo, conserverende doos, zuurvrije doos, overslagdoos, boekhersteller, Cores studenten, Coresstudenten, Brugge, Vlaanderen, samenwerking, samenwerkingsverband, vlakken perkament, calamiteiten, schimmelbehandeling, screening, archief, collecties, behoudsmedewerker, inktvraat, documenten, registers, atlassen, akten, posters, tekeningen, Syntra-West, Dumarey, Oudenburg, archief ontsluiten, boekbinder, boekbinden, conservator-restaurator, erfgoedconsulent, Conservering van bibliotheekcollecties, UPLA, competentieplatform, docent, Martine Eeckhout, Marijn de Valk, Competentieplatform voor Conservering en Restauratie van Boeken en Archief, digitaliseren, erfgoedinstellingen, Karel Velle, stadsarchief, Bisdom en Grootseminarie, Openbare Bibliotheek, erfgoedpartners, Rijksarchief, archiefdiensten, bisdom, grootseminarie, OCMW, erfgoedcel, calamiteitenserviceOost-Vlaanderen, Oudenburg, Cores erkend, Cores erkend restauratieatelierrestaurateur, restauratievakman, boekrestauratie, erkend CORES, boekenrestauratie, restauratie boeken, boekhersteller, boeken herstellen, boeken repareren, herinbinden van boeken, boeken EHBO, papierrestauratie, papierrestaurateur, boekenrestaurateur, papier restaurateur, boeken restaurateur, boekrestaurateur, papierrestaurator, papier restaurator, boekenrestaurator, boekrestaurator, boeken restaurator, boek restaurator, conservering, erkend restaurateur, restauratieatelier, CORES, restauratie van handschriften, restauratie van getijdenboeken, restauratie van verluchte handschriften, restauratie van incunabelen, restauratie van oude drukken
Preservatie en conservatie

2.1. Inleiding

Eén van de taken van een conservator bestaat erin de omstandigheden te creëren die toelaten het patrimonium dat aan zijn hoede toevertrouwd werd, te bewaren voor de toekomstige gene-raties. Bij het professioneel bewaren van kunstvoorwerpen maakt men onderscheid tussen pre-servatie, conservatie en restauratie.

Preservatie betreft alle maatregelen die genomen worden om een object in een zo aangepast mogelijke omgeving te bewaren. Bij preservatie wordt het object zelf niet behandeld. Voorbeelden van preservatie zijn:

-        het zorgen voor aangepaste klimatologische omstandigheden in de bewaarruimtes
-        het verzekeren van de noodzakelijke luchtverversing
-        het beschermen tegen licht en UV-straling
-        het opbergen van de objecten in aangepaste zuurvrije mappen, dozen, enveloppes, passe-par-touts
-        het kiezen van aangepaste kasten, rekken…
-        het opstellen van aangepaste richtlijnen voor lezers
-        het opstellen van aangepaste richtlijnen bij het ontlenen en transporteren van voorwerpen aan-gevraagd voor tentoonstellingen
-        het nemen van aangepaste veiligheidsmaatregelen, zoals de installatie van een alarmsysteem

Onder conservatie worden alle maatregelen begrepen die ingrijpen op het object zelf en als doel hebben het aftakelingsproces van het object te vertragen. Deze ingrepen zijn noodzakelijk voor het voortbestaan van het object. Voorbeelden van dergelijke ingrepen zijn:

-        droogreinigen
-        natreinigen
-        desinfecteren en ontschimmelen
-        ontzuren
-        herstellen van scheuren, gaten enz
-        verlijmen en doubleren

Restauratie ten slotte behelst alle handelingen die men uitvoert op het object zelf en die het uitzicht ervan verbeteren, maar niet altijd noodzakelijk zijn voor het voortbestaan van het object. Voorbeelden van restauratie zijn:

-        het maken van een nieuwe band
-        het aanbrengen van nieuwe kapitalen op een boekblok

Het spreekt vanzelf dat de diverse maatregelen elkaar kunnen overlappen en aanvullen. Zo is het steeds wenselijk om de conservatie of restauratie van het object aan te vullen met een ade-quate preservatie. Op die manier wordt het object beschermd tegen nieuwe beschadigingen. De conservator heeft de leiding over alle aspecten betreffende preservatie, conservatie en restau-ratie. Dit betekent niet dat hij zich met elk aspect even diepgaand bezighoudt. Het is evenwel noodzakelijk dat hij de basisliteratuur over de problematiek heeft doorgenomen en over voldoende inzicht in de materie beschikt om met de restauratoren te kunnen overleggen. Hij moet zich immers bewust zijn van de investeringen (qua tijd en geld) die nodig zijn om een bepaald document te conserveren of te restaureren. Pas dan kan hij inschatten of dit document de investering waard is. Hij zal eveneens, in overleg met de restauratoren, een prioriteitenlijst aanleggen van de te conserveren en te restaureren stukken. Bij het opmaken van deze lijst zal hij het belang van het stuk afwegen tegenover de conservatie- en restauratiekosten. Het belang van het stuk wordt bepaald door zijn inhoud, door zijn zeldzaamheid en/of zijn zijn esthetische waarde. Verder kan de conservator het leeszaalpersoneel en de lezers slechts opvoeden tot een documentvriendelijk gedrag, indien hij hen kan uitleggen waartoe bepaalde "geboden en verboden" dienen.

Welke factoren bedreigen onze documenten? Globaal kunnen we de schadelijke elementen indelen in interne en externe.Voorbeelden van externe factoren zijn: het klimaat, micro-organismen, insekten en zoogdieren, natuurrampen, oorlogen, branden. Voorbeelden van interne factoren zijn diverse verzuringen en oxidaties.


2.2. Externe factoren die documenten bedreigen

2.2.1. Klimaat, licht en magazijnen

De temperatuur en de vochtigheid zijn zeer belangrijke parameters die onherroepelijke schade kunnen veroorzaken aan documenten zodra ze de geoorloofde grenzen overschrijden. Vooral modern papier dat in hoofdzaak samengesteld is uit cellulosevezels en lignine is zeer gevoelig voor variaties in de temperatuur of de vochtigheidsgraad. Maar ook perkament en handgeschept papier vereisen een aangepast klimaat.

Papier en andere organische stoffen zoals hout, leder, perkament en geweven stoffen zijn immers zeer hydrofiel. Ze zorgen ervoor dat de vochtigheid die ze bevatten in evenwicht verkeert met de waterdamp aanwezig in de omringende lucht. Indien de relatieve vochtigheid5 veel varieert, zullen de documenten steeds weer water opnemen en water afgeven, dit wil zeggen uitzetten en krimpen. Dit proces zorgt ervoor dat de materialen langzamerhand hun elasticiteit en hun sterkte verliezen. Door een teveel aan vochtigheid verliest het papier zijn vorm en wordt het week. Een tekort aan vochtigheid brengt dehydratie teweeg van de structuren en maakt het papier bros. De lijmen verdrogen en worden eveneens bros. Een lage relatieve vochtigheid maakt het perkament stijver en vermindert de mechanische weerstand van de banden. Voor papier en perkament bewaren bij een vochtigheidsgraad van 45-55% het best hun soepelheid en elasticiteit.

Ook de temperatuur moet gecontroleerd worden. Indien papier, eventueel gedurende een korte tijd, aan een hoge temperatuur blootgesteld wordt, wordt het geel en bros. Een lage temperatuur daarentegen vertraagt de veroudering. De invloed van de temperatuur is bijzonder schadelijk als ze samen gaat met vochtigheid. De vochtigheid mag niet onafhankelijk van de temperatuur beschouwd worden en een gelijktijdige wijziging van de twee parameters is gevaarlijker dan een te hoge of te lage graad van één van de twee factoren.

De vochtige warmte versnelt de hydrolyse door zuren van de cellulosemoleculen en van het collageen. Papier wordt bros en verliest zijn mechanische weerstand. Hetzelfde geldt voor leder en perkament. Een lage temperatuur vertraagt de snelheid van de beschading: papier blootgesteld aan het licht vergeelt minder als het op een lage temperatuur gehouden wordt.

De geschikte temperatuur en relatieve vochtigheid voor de diverse materialen wordt weergegeven in de volgende tabel6:

De beste garantie om deze waarden constant te houden is een complete klimaatregeling, waarbij deuren en vensters zo veel mogelijk gesloten blijven. In België zijn slechts weinig depots uitgerust met een dergelijke installatie. In de meeste gevallen wordt de relatieve vochtigheid min of meer constant gehouden via verdampingsapparaten. De temperatuur kan via een centrale verwarming enkel in de winter beheerst worden.

Ook het licht is een vijand van de documenten. Inwendige factoren die de vernielende invloed van het licht bepalen zijn o.m.: de intensiteit van de straling (het belichtingsniveau), de belich-tingstijd, de spectrale kenmerken van de straling. Het licht veroorzaakt een depolymerisatie door breking van de interatomaire bindingen van het polymeer. Dit veroorzaakt de hydrolyse van de geoxydeerde papierdeeltjes waardoor het papier bros wordt. De spectrale kenmerken van het licht zijn van overwegend belang. De ergste beschadigingen worden veroorzaakt door de UV-stralen omdat deze een grote fotochemische werking hebben. De infra-rode stralingen hebben een zeer belangrijke thermische werking en beschadigen de voorwerpen door ze te ver-drogen. Wanneer het papier eenmaal blootgesteld is geweest aan licht gaat de beschadiging voort, zelfs indien men het nadien in de duisternis bewaart. De beschadiging gaat langzamer dan bij verdere blootstelling, maar toch vlugger dan indien het papier nooit blootgesteld was. Het papier is kwetsbaarder geworden tegenover de andere aantastingsfactoren.

Deze vaststellingen impliceren dat het zeer belangrijk is om de documenten zoveel mogelijk te-gen het licht te beschermen. In principe moet natuurlijk licht uit de magazijnen geweerd wor-den en wordt er enkel kunstmatig verlicht op het ogenblik dat documenten uit de magazijnen gehaald worden. In de magazijnen wordt enkel de hoofdgang verlicht en het bepaalde rek waarin het te raadplegen document zich bevindt. De lichtsterkte bedraagt optimaal tussen de 50 en 100 lux. Nadat het document uitgehaald werd, worden de lichten opnieuw gedoofd. In de leeszalen moet er uiteraard voldoende licht zijn opdat de lezers comfortabel kunnen werken. In de praktijk zal de lichtsterkte in de leeszaal ca 100 lux bedragen. Indien in die leeszalen ook boeken bewaard worden (zoals meestal het geval is), moeten deze verduisterd worden na de openingsuren met lichtdichte gordijnen. Dit is vooral belangrijk gedurende de lange zomerda-gen en is ook afhankelijk van de oriëntatie van het gebouw.

Aangezien het belangrijk is om intens licht te vermijden, is het aangeraden om het fotokopiëren te beperken. Oude en kostbare werken mogen nooit gefotokopieerd worden.

Het is eveneens ten zeerste aangewezen om stof te vermijden in de magazijnen. Het stof bevat allerlei kiemcellen of sporen van micro-organismen. Het bevordert de groei van de micro-organismen door zijn hydrofiele eigenschappen en is tegelijkertijd een voedingsbodem voor deze micro-organismen door de minerale en organische verbindingen die het bevat. Men kan het probleem van het stof oplossen door het aantal openingen tot een minimum te beperken en door de lokalen regelmatig schoon te maken. Tijdens de schoonmaakbeurt wordt eveneens gecontroleerd of er geen insecten en/of kleine zoogdieren de magazijnen binnengedrongen zijn. Indien dit het geval is, moet men deze direct uitschakelen.

Ook de relatieve vochtigheidsgraad en de temperatuur spelen een overwegende rol in de levenscyclus van schimmels en bacteriën die aanwezig zijn in documenten of in de atmosfeer. In het algemeen kan men stellen dat slecht verluchte, warme, vochtige en stoffige depots ideaal zijn voor schimmelgroei. Toch kwam het reeds voor dat schimmels gedetecteerd werden in perfect geklimatiseerde depots. De schimmels waren in dit geval precies via de klimaatregeling verspreid.

Schimmels vormen een gevreesde plaag in archieven en bibliotheken. Deze micro-organismen zijn niet alleen destructief voor de documenten, maar schaden tevens de gezondheid van het personeel in de besmette ruimten. Mensen die allergisch zijn voor schimmels en frequent in contact komen met deze organismen, klagen op langere termijn over geheugen-, slaap- en even-wichtstoornissen, over concentratieproblemen en chronische vermoeidheid.

De eerste indicaties voor een schimmelprobleem zijn over het algemeen: een muffe geur, zicht-bare schimmelprekken op documenten of muren, bedienden die chronisch vermoeid zijn en als het ware steeds verkouden.

Tot voor enkele jaren kon men in België schimmels bestrijden met ethyleenoxide, een zeer giftig gas. De boeken werden hiertoe in een autoclaaf gestopt, vergast en moesten dan één à twee maanden in quarantaine blijven. Dit gas is nu in de meeste landen van West-Europa verboden. Er is evenwel nog geen efficiënt alternatief ontwikkeld. Ethyleenoxide was immers voor de mens zeer giftig, maar vervormde of beschadigde de boeken vrijwel niet. In Nederland wordt nu vooral gamma-straling toegepast bij schimmelproblemen. Occasioneel wordt koolstofdioxide of stikstof gebruikt om de schimmels te doden door hen in een zuurstofarme omgeving te brengen. Deze methode blijkt echter niet steeds even efficiënt te zijn, daar schimmels en vooral hun spo-ren in zeer barre omstandigheden kunnen overleven.
In sommige landen wordt de diepvriesmethode gebruikt, die erin bestaat de documenten voor een bepaalde tijd in te vriezen aan -20°C. Deze methode is niet steeds even vriendelijk voor de boeken of archivalia. Er wordt eveneens geëxperimenteerd met laserstralen. Deze methode is evenwel niet geschikt voor een massa-behandeling. Ten slotte kunnen, voor de individuele behandeling van stukken, gematigd giftig stoffen zoals Thymol en Formadehyde gebruikt wor-den.

Ten slotte is het noodzakelijk om de documenten in aangepaste kasten of rekken te bewaren. De kasten of rekken kunnen van hout of staal zijn. Indien ze van hout zijn, moeten ze behandeld zijn om ze onbrandbaar te maken en ze te beschermen tegen zwammen, bacteriën en insecten. Verder moeten ze ook overdekt worden met twee tot drie lagen vernis of acrylverf om de boeken te beschermen tegen de afbraakproducten van de lignine en de andere stoffen die kunnen migreren. De stalen rekken of kasten moeten een aantal perforaties hebben om de verluchting te verzekeren en de condensatie te verhinderen. Ze moeten geverfd zijn, bij voorkeur geëmailleerd, om roest te vermijden. Volledig gesloten kasten zijn absoluut af te raden. Indien gesloten kasten gebruikt worden voor bv. kostbare werken, moeten luchtgaten geboord worden.

Voor boeken is het belangrijk dat ze niet te dicht naast elkaar geplaatst worden om aldus be-schadiging aan de banden te vermijden en de luchtstroming te verbeteren. De boeken mogen evenwel ook niet te ver uit elkaar staan, daar ze elkaar voldoende moeten ondersteunen om niet te vervormen. Het is eveneens belangrijk dat de boeken gemakkelijk glijden als men ze uit de rekken neemt. Indien dit niet het geval is, is de verleiding imers groot om aan de kapitaalbanden te trekken.

2.2.2. Het publiek

Uiteraard blijven documenten het best geconserveerd wanneer ze in een aangepaste omgeving bewaard worden en verder onberoerd blijven. Dit is echter niet het doel van boeken of archi-valia: de documenten werden vervaardigd om bestudeerd of bewonderd te worden. Bijgevolg is het redelijk om documenten in handen van lezers te geven of tentoon te stellen voor het grote publiek. Hierbij moet de conservator evenwel de nodige maatregelen nemen opdat de lezer of de tentoonstellingsbouwer van vandaag, het document in een dergelijke toestand nalaat zodat ook de geïnteresseerde van morgen kennis kan nemen van zijn inhoud.

Lezers kunnen immers een bedreiging vormen voor de documenten. De conservator moet een werkbaar reglement laten respecteren in zijn leeszaal. Dit betekent concreet dat hij voor de lezers enkele richtlijnen op papier zet en deze duidelijk zichtbaar op de tafels plaatst. In dit reglement zal hij de lezers erop wijzen dat zij de documenten met zorg moeten behandelen, er niet mogen in schrijven, de oude werken niet mogen fotokopiëren, dat eten en drinken in de leeszaal verboden is, enz. Hiertegenover staat dat de lezers over het geschikte materiaal moeten beschikken om de documenten op een aangepaste wijze te lezen. De conservator moet er bijgevolg voor zorgen dat er voldoende lezenaars zijn voor de grote boeken of registers, dat er vilten matten zijn voor de boeken die een band met beslag hebben, dat er boekenslangen zijn enz.

Ook het personeel krijgt richtlijnen. Slechts wanneer de lezers in een verzorgde zaal komen en zij zien dat ook het personeel de boeken met zorg behandelt, kan van hen verwacht worden dat zij respect zullen betonen voor de documenten. Het personeel moet de documenten zo snel mo-gelijk terugplaatsen op de geëigende plaats. Documenten die rondslingeren raken immers zoek en geven een slordige indruk. De documenten worden via daartoe bestemde formulieren aange-vraagd. Deze formulieren worden bijgehouden. Indien achteraf geconstateerd wordt dat een do-cument beschadigd werd, kan men aldus traceren wie als laatste dit document in handen heeft gehad.

Indien een aanvraag tot tentoonstelling binnenkomt, beoordeelt de conservator of de veilig-heidsaspecten genomen ter bescherming van de tentoonstelling voldoende zijn en of de instel-ling een aangepast klimaat kan garanderen. Hij controleert eveneens of de conditie van het ge-vraagde document goed genoeg is om getransporteerd te worden en enige weken dagelijks te worden blootgesteld aan licht. Bij zeer waardevolle documenten moet de conservator zich er ter plaatse van vergewissen dat de documenten tentoongesteld worden overeenkomstig de normen van klimaatregeling en verlichting. Als het boek geopend is op de eerste of de laatste bladzijde, zal men er over waken de knepen van de boekband niet te forceren, maar integendeel het over-hangend plat te ondersteunen. Om een boek ten toon te leggen dat in het midden geopend is, zal men een drager gebruiken in V-vorm, van plexiglas of van geverfd hout, overtrokken met zuur-vrij karton. De twee bladzijden kunnen in stand gehouden worden door een dun lint van door-schijnend polyester. Het spreekt vanzelf dat de conservator er eveneens op toeziet dat het trans-port conform de internationale normen gebeurt en dat er een degelijke verzekering wordt afge-sloten voor de duur dat het document de bibliotheek of het archief verlaat. De waardebepaling, d.i. de som waarvoor het document verzekerd is van "spijker tot spijker", wordt eveneens door de conservator opgegeven. Voor verdere details i.v.m. aanvragen voor tentoonstellingen, ver-wijzen wij naar hoofdstuk ¼ 3.1. Bruiklenen ten behoeve van tentoonstellingen.

2.2.3. Brand

De conservator moet enerzijds trachten een omgeving te creëren die zo brandveilig mogelijk is, en anderzijds voorzorgsmaatregelen nemen om, indien toch brand ontstaat, deze zo efficiënt als mogelijk te kunnen bestrijden. De manoeuvreerruimte van de conservator hierbij is dikwijls zeer beperkt. Hij komt immers meestal terecht in een bestand gebouw, waar reeds bepaalde re-gels gelden.

Een brand ontstaat als een ontstekingsbron, zuurstof en brandstof samen aanwezig zijn. Een brand wordt voorkomen of gestopt als deze drie componenten niet bij elkaar komen of als er één van wordt geëlimineerd. Op dit principe zijn bluswerkzaamheden en maatregelen voor brandpreventie gebaseerd.

Het risico tot brand wordt beperkt:

-        door waar mogelijk brandbare stoffen te beperken; dit is uiteraard vrij moeilijk in een bi-bliotheek, toch kan erop toegezien worden dat boeken of ander brandbaar materiaal niet op de grond gestapeld worden
-        door de circulatie van zuurstof te beperken: openingen in muren worden best vermeden; er moeten brandmuren en automatisch sluitende deuren geplaatst worden indien deze nog niet aanwezig zijn
-        door de ontstekingsbronnen te beperken: rookverbod (zeker in magazijnen, leeszalen en gangen), installaties die goed aarden (let op individuele verwarmingselementen in de afzon-derlijke bureaus), elektrische leidingen die regelmatig nagezien worden om het risico op kort-sluiting zo klein mogelijk te houden, vermijden van open vlammen

Bestrijding van het risico:

De bibliotheek moet zelf beschikken over eenvoudige hulpmiddelen voor brandbestrijding en over personeel dat deze kan hanteren (brandoefeningen). Verder dienen de blusapparaten pe-riodiek onderhouden te worden (een onderhoudscontract met een leverancier is wenselijk). De aanwezigheid van rookdetectoren is eveneens een must. Ook deze moeten regelmatig getest worden. Indien spijts deze maatregelen toch brand ontstaat, moet deze zo snel mogelijk gedetecteerd worden door aangepaste detectietoestellen die 24 op 24 uur bewaakt worden via telemonitoring. Het is van belang dat de gebouwen uitgerust worden met nauwkeurige detectie-apparaten. De meest nauwkeurige zijn deze die reageren op een plotse temperatuurstijging en rook. De brandschel moet in verbinding staan met de brandweer. Deze maatregel ontslaat de bibliotheek of het archief uiteraard niet van de plicht zelf ook over brandblussers te beschikken. De meest verspreide blusapparaten zijn de automatische blussers met water. Deze zijn evenwel niet de meest geschikte voor bibliotheken of archieven. Het bluswater kan immers ernstige schade toebrengen aan de documenten. Meer geschikte blusinstallaties voor bibliotheken of archieven maken gebruik van halogeengassen, bv. Halongas 1301, een halogeenkoolwaterstof samengesteld uit broomtrifluormethaan dat geen sporen nalaat op papier.


2.2.4. Natuurrampen, oorlogen

In het geval van natuurrampen of oorlogen kunnen alleen voorzorgsmaatregelen genomen wor-den om de gevolgen ervan te milderen of om te verhinderen dat alle informatie verloren gaat.

De gevolgen van overstromingen kunnen beperkt worden door zo weinig mogelijk documenten in een kelder of een laag gelegen gebouw op te slaan. Men vermijdt ook om archivalia of boeken op te bergen in rekken die net onder waterleidingsbuizen staan. Zeker de kostbare collecties zouden nooit op een plaats die kan onderlopen bewaard mogen worden. Indien door plaatsgebrek dan toch een deel van de collecties (bijvoorbeeld tijdschriften of kranten) ge-stockeerd wordt in kelders, moet voor deze documenten een contract afgesloten worden met een firma die de stukken in geval van ramp adequaat behandelt. Vochtige of door water door-drongen documenten moeten immers binnen de 36 à 48 uur opgeborgen worden in plastic zak-ken van ca 30 à 40 cm en aldus bevroren worden op zeer lage temperatuur (lager dan -22°C) om de vorming van grote ijskristallen te vermijden. Eigenlijk zou elke bibliotheek, archief of documentatiecentrum een contract moeten hebben met een slachthuis of een supermarkt om in geval van nood de ingevroren documenten te kunnen deponeren. De bevriezing heeft als doel de ontwikkeling van micro-organismen te vermijden, zodat de behandeling van de afzonder-lijke documenten over maanden gespreid kan worden. De behandeling van de bevroren documenten kan enkel door een gespecialiseerde instelling gebeuren: de bevroren documenten moe-ten immers behandeld worden door lyofilisatie waardoor het ijs rechtstreeks verdampt zonder door de vloeistoffase te passeren. Deze behandeling kan evenwel niet verhinderen dat de docu-menten blijvend beschadigd zijn: het papier en de boekbanden vervormen, in water oplosbare inkten en kleuren migreren.

Tegen oorlogsgeweld of zware aardbevingen kunnen bibliotheken zich niet beschermen. De conservator kan enkel maatregelen treffen om de inhoud van de meest kostbare documenten te beschermen door deze te microfilmeren en de filmen bij een bevriende instelling op een afstand van minstens 100 km te bewaren.

Het is van belang om reeds vóór de ramp een rampenplan klaar te hebben. Dit rampenplan moet gedetailleerd de stappen beschrijven die men bij een ramp wil uitvoeren. Wie moet er eerst verwittigd worden? Welke delen van de collectie moeten eerst gered worden? Waar kan men de onbeschadigde delen van de collectie opbergen in afwachting van een nieuwe of vernieuwde lokatie? Wie zal de schade opmeten en wie zal aangesproken worden om de beschadigde documenten te conserveren? Het is van belang dat bibliotheken en archieven reeds bij voorbaat weten welke vriesinstallatie ze mogen gebruiken, waar ze terecht kunnen voor lyofilisatie enz. Ideaal is het wanneer ook reeds vooraf contact werd gelegd met de plaatselijke hulpverleners, zoals politie, brandweer ed. Het is voor hen handig wanneer zij op voorhand over een grondplan van het gebouw kunnen beschikken.

Begeleiding bij het opstellen van een rampenplan kan het Belgische Blauwe Schild (Nationale Bank van België, Cel Verzamelingen) leveren. Het Internationale Blauwe Schild Comité (ICBS) werd in april 1996 opgericht en heeft tot doel zijn expertise en netwerken ter beschikking te stellen in geval van ramp. Meer inforamtie betreffende het opstellen van een rampenplan wordt gegeven in ¼ hoofdstuk 3.3. Disaster Planning.






restauratie
Restauratie van boeken

Restauratie van papier

Papier restauratie
<





 

www.archiefdiensten.be

www.archiefhulp.be

www.bibliotheekdiensten.be

www.bibliotheekhulp.be

www.boek-in-nood.be

www.boekbindatelier.be

www.boekendokter.eu

www.boekenkliniek.eu

www.boekenwacht.be

www.boekhersteller.be

www.boekinnood.be

www.boekrestaurator.be

www.calamiteitenplan.be

www.conservator-restaurateur.be

www.cores-atelier.be

www.coresateliers.be

www.red-een-boek.be

www.restauratieateliers.be

www.restauratievakman.be

www.restauratoren.be

www.schimmelbehandeling.be

www.ziekeboeken.be

www.boekenrestaurateur.be

www.boekrestaurateur.be

www.papierrestaurator.be

www.papierrestaurateur.be

www.archiefrestaurator.be

www.archiefrestaurateur.be

www.archiefrestauratie.be

<





 

www.archiefdiensten.be

www.archiefhulp.be

www.bibliotheekdiensten.be

www.bibliotheekhulp.be

www.boek-in-nood.be

www.boekbindatelier.be

www.boekendokter.eu

www.boekenkliniek.eu

www.boekenwacht.be

www.boekhersteller.be

www.boekinnood.be

www.boekrestaurator.be

www.calamiteitenplan.be

www.conservator-restaurateur.be

www.cores-atelier.be

www.coresateliers.be

www.red-een-boek.be

www.restauratieateliers.be

www.restauratievakman.be

www.restauratoren.be

www.schimmelbehandeling.be

www.ziekeboeken.be

www.boekenrestaurateur.be

www.boekrestaurateur.be

www.papierrestaurator.be

www.papierrestaurateur.be

www.archiefrestaurator.be

www.archiefrestaurateur.be

www.archiefrestauratie.be